Spółdzielcze Kasy Oszczędnościowo-Kredytowe funkcjonują w 117 krajach na całym świecie. W większości krajów określane są mianem unii kredytowych. Obecnie proponują produkty i usługi, które możemy także znaleźć w ofercie banków: rachunki bankowe, lokaty terminowe, pożyczki, czy też konkretną grupę ubezpieczeń. Klienci mogą korzystać z oferty SKOK-ów zarówno w placówkach, jak i za pośrednictwem strony internetowej. Jednak w przeszłości działalność SKOK-ów wyglądała inaczej. Przekonaj się sam, jak!

Pierwsze SKOK-i miały postać wiejskich spółdzielni oszczędnościowo-pożyczkowych. Ich działalność została zapoczątkowana przez Friedricha Wilhelma Raiffeisena. Urodzony w 1818 r. w niemieckim mieście Hamm Friedrich początkowo poświęcił się karierze wojskowej. Jednak w 1846 r. był zmuszony przejść do służby cywilnej.

Wtedy też zaczyna działalność społeczną. Początkowo zakłada stowarzyszenie, którego celem jest pomoc dla najuboższych. Stowarzyszenie zajmowało się rozdziałem artykułów pierwszej potrzeby oraz chleba. W 1849 r. zakłada Towarzystwo Pomocy Niezamożnym, zajmujące się pomaganiem rolnikom w nabywaniu bydła. Towarzystwo to przyjmowało wkłady pieniężne, a po pewnym okresie funkcjonowania udzielało także pożyczek. W 1854 r. z inicjatywy Raiffeisena powstaje Towarzystwo Dobroczynności, zajmujące się sprawowaniem opieki nad opuszczonymi dziećmi, pomaganiem bezrobotnym w szukaniu pracy, dostarczaniem bydła rolnikom oraz udzielaniem pożyczek biednym.

Pierwsze wiejskie spółdzielnie oszczędnościowo-pożyczkowe

PieniądzeStworzone przez Raiffeisena towarzystwa opierały się jedynie na dobroczynności. Finansowane były przez bogatych obywateli. Jeśli z jakichś przyczyn przestawali oni przekazywać kapitał dla towarzystwa, to upadało ono. Dlatego zasady funkcjonowania spółdzielni zostały zmienione. W 1869 r. we wsi Anhausen Raiffeisen zakłada pierwszą spółdzielnię, w której niezamożni rolnicy mogli otrzymywać pożyczki znacznie taniej niż w funkcjonujących już wtedy bankach.

Pierwsze spółdzielnie były niewielkie, wszyscy członkowie danej spółdzielni bardzo dobrze się znali. Dzięki temu wprowadzono system odpowiedzialności solidarnej: w przypadku niespłacenia długu przez pożyczkobiorcę, odpowiedzialni byli wszyscy pozostali członkowie spółdzielni. Rozwijały się one bardzo szybko: w 1870 r. było łącznie 20 spółdzielni tego typu, a w 1900 – już 2983 spółdzielnie.

Spółdzielnie oszczędnościowo-kredytowe w Polsce: początki

Raiffeisen umarł w 1888 r. Spółdzielnie oszczędnościowo-kredytowe rozpowszechniły się wtedy już na Włochy, Francję, Holandię, Anglię oraz Austrię. Na przełomie XIX i XX w. pojawiły się w Ameryce.

Na teren Polski ideę ruchów spółdzielczych przeniósł Franciszek Stefczyk. Pierwszą polską spółdzielnię tego typu stworzył w 1890 r. we wsi Czernichów. Także u nas nastąpił szybki rozwój spółdzielni oszczędnościowo-kredytowych: pomiędzy pierwszą a drugą wojną światową było ich w naszym kraju ok. 3500.

Niestety, druga wojna światowa przerwała rozwój polskich spółdzielni oszczędnościowo-kredytowych. Zostały reaktywowane po zakończeniu wojny. Począwszy od 1950 r. istniały pod nazwą Gminne Kasy Spółdzielcze, których działalność nadzorował Bank Rolny. Na przestrzeni lat nastąpiły różnego rodzaju zawirowania związane z instytucją nadzorującą funkcjonowanie kas. Większościowe udziały w spółdzielniach oszczędnościowo-kredytowych posiadał Skarb Państwa. Ostatecznie powstały nowe instytucje – banki spółdzielcze – które kontynuowały przedwojenną działalność polskich spółdzielni oszczędnościowo-kredytowych.

Początek funkcjonowania SKOK-ów

Jedną z najważniejszych postaci związanych z powstaniem SKOK-ów w Polsce był członek „Solidarności” Grzegorz Bierecki. W 1989 r. podczas delegacji Komisji Krajowej „Solidarności” w USA odwiedza Unię Kredytową w Kansas City. Tym samym rozpoczyna się dyskusja o odbudowie spółdzielczości finansowej w Polsce. W 1990 r. zostaje zarejestrowana Fundacja na rzecz Polskich Związków Kredytowych.

Od 1991 r. SKOK-i mogły powstawać w zakładach pracy równolegle do Pracowniczych Kas Zapomogowo-Pożyczkowych. Pierwsza Spółdzielcza Kasa Oszczędnościowo-Kredytowa powstała w 1992 r. w Elektrociepłowni „Gdańsk”, następne w Elektrociepłowni Kozienice i Hucie Katowice. Wtedy też powstaje Krajowa Spółdzielcza Kasa Oszczędnościowo-Kredytowa (KSKOK), której celem była opieka nad poszczególnymi SKOK-ami. W 1995 r. KSKOK przystępuje do Międzynarodowego Związku Spółdzielczego, a Sejm przyjmuje pierwszą ustawę o spółdzielczych kasach oszczędnościowo-kredytowych.

SKOK-i w obecnej formie

W 1996 r. powstaje pierwszy SKOK poza zakładem pracy. Od 1998 r. Spółdzielcze Kasy Oszczędnościowo-Kredytowe wydają klientom pierwsze karty bankomatowe oraz rozpoczynają proces promowania swoich usług. Tym samym działalność SKOK-ów przyjmuje formę znaną do dzisiaj: klienci mogą z nich korzystać w zakresie bardzo zbliżonym do zasad funkcjonowania banków.

W roku 2003 liczba oddziałów Spółdzielczych Kas Oszczędnościowo-Kredytowych w Polsce sięga 1000. Rok później (2004) swoją działalność rozpoczyna Towarzystwo Funduszy Inwestycyjnych SKOK. W celu zapewnienia większej ochrony dla klientów SKOK-ów od 2012 r. Spółdzielcze Kasy Oszczędnościowo-Kredytowe zostają objęte nadzorem Komisji Nadzoru Finansowego.

W 2017 r., po 25 latach od otwarcia pierwszej Spółdzielczej Kasy Oszczędnościowo-Kredytowej w Elektrowni „Gdańsk”, liczba klientów SKOK-ów sięga prawie 2 milionów, a aktywa SKOK są znacznie wyższe niż 11 mld zł.